Wiek ochronny działa. Zwolnienie i „cięcie” pensji? Tylko w trzech przypadkach

Ochrona przedemerytalna obejmuje osoby, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostały cztery lata. W tym czasie pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę ani obniżyć wynagrodzenia, o ile w okresie obowiązywania umowy pracownik nabędzie prawo do emerytury. Zasada dotyczy wyłącznie zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – najlepiej na czas nieokreślony – i wynika z art. 39 Kodeksu pracy.

Ochrona przedemerytalna

Aby zostać objętym ochroną, trzeba spełnić kryterium wieku oraz stażu. W praktyce oznacza to, że kobiety wchodzą w okres ochronny po ukończeniu 56 lat, a mężczyźni po ukończeniu 61 lat. Dodatkowo wymagany jest odpowiedni staż ubezpieczeniowy: co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Ochrona działa tylko wtedy, gdy obie przesłanki – czteroletni okres do osiągnięcia wieku emerytalnego oraz czas trwania umowy – występują równocześnie. Jeżeli umowa terminowa wygasa wcześniej, niż pracownik uzyska uprawnienia emerytalne, ochrona nie zadziała.

Kluczowe jest także, że przywileje te nie obejmują osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Zleceniobiorcy i wykonawcy dzieł nie korzystają z wieku ochronnego – niezależnie od tego, czy do emerytury pozostały im cztery lata, czy jeden dzień. W realiach rynku pracy najbezpieczniejszą formą zatrudnienia u schyłku kariery pozostaje więc umowa o pracę na czas nieokreślony.

Wyjątki w przepisach

Choć ochrona jest szeroka, przepisy przewidują trzy istotne wyjątki. Po pierwsze, możliwe jest rozwiązanie umowy, jeśli pracownik – bez własnej winy – utracił uprawnienia niezbędne do wykonywania dotychczasowych obowiązków. Po drugie, zwolnienie jest dopuszczalne, gdy orzeczenie lekarskie potwierdza utratę zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku. Po trzecie, dopuszczalna jest obniżka pensji, jeśli w firmie wprowadzono nowe zasady wynagradzania dotyczące całej załogi lub grupy zawodowej, do której należy pracownik objęty ochroną.

W praktyce oznacza to, że pracodawca nie ma prawa jednostronnie pogarszać indywidualnych warunków zatrudnienia osoby w wieku ochronnym ani rozwiązywać z nią umowy, o ile nie zachodzą wymienione w przepisach przesłanki. Z drugiej strony, osoby przygotowujące się do zakończenia aktywności zawodowej muszą pamiętać, że ochrona nie zastąpi wymaganego stażu ani nie obejmie kontraktów cywilnoprawnych. Dopiero spełnienie wszystkich warunków powoduje, że przez ostatnie cztery lata przed emeryturą zatrudniony zyskuje realną stabilność – zarówno w zakresie trwania umowy, jak i wysokości płacy.